Oedeem ontstaat door een ophoping van vocht in bepaalde weefsels – vooral in de huid – van je lichaam. Deze zwellingen kunnen overal voorkomen, maar ze komen het meeste voor in de handen, voeten, benen en enkels. De aandoening klinkt misschien onschuldig, maar dat is het zeker niet! Oedeem kan namelijk wijzen op een onderliggend gezondheidsprobleem, zoals hart- en vaatziekten, diabetes, of serieuze problemen met je nieren of lever. Dit maakt het dan ook ontzettend belangrijk om de juiste symptomen te herkennen oen wat je daarna moet doen.
Vormen & oorzaken van oedeem
Er zijn verschillende soorten oedeem, en elke vorm vormt zich in een ander deel van het lichaam. Daarnaast hebben ze bijna allemaal een aparte oorzaak. Sommige oorzaken, zoals een zwangerschap of infecties, kunnen meerdere soorten oedeem veroorzaken. Om dit zo overzichtelijk mogelijk te maken hebben we al deze informatie in een tabel gezet:
| Type oedeem | Beschrijving | Oorzaken |
|---|---|---|
| Perifeer oedeem | Treft de voeten, enkels, benen, handen en armen | Zwangerschap, dieet, medicatie, hartfalen, problemen met ledematen zoals spataderen, tumoren, cysten en bloedstolsels, onbeweeglijkheid |
| Pulmonaal oedeem | Treft de longen | Hartfalen, hoge hoogtes, infectie/ontsteking |
| Cerebraal oedeem | Treft de hersenen | Hersenletsel, infectie, hoge bloeddruk, tumoren |
| Maculair oedeem | Treft de macula (onderdeel van de ogen) | Diabetes, hoge bloeddruk, oogziekten |
| Pitting oedeem | Een speciale vorm van perifeer oedeem waarbij een kuiltje in de huid achterblijft bij druk | Hartfalen, onbeweeglijkheid, zwangerschap |
| Periorbitaal oedeem | Treft de ogen en omliggende huid | Allergieën, infecties, (pre)menstruatie |
| Lymfoedeem | Treft de lymfeklieren | Verstopping van de lymfevaten, operaties, infecties, tumoren |
De genoemde oorzaken zijn helaas niet de enige die deze aandoening veroorzaken. Zo kan het ook een symptoom zijn van onderliggende gezondheidsproblemen. Andere oorzaken zijn:
- Leverziekten
- Schildklierproblemen
- (Zon)verbranding
- Menopauze
Mildere vormen van oedeem ontstaan bijvoorbeeld als je te lang in dezelfde houding zit, te veel zout eet, zwanger bent, of (pre)menstruele klachten hebt. Vaak gaan deze milde gevallen vanzelf over of verdwijnen door aanpassingen in je leefstijl, zoals minder zout eten of meer bewegen. Maar als de zwelling niet weggaat, is het belangrijk om contact op te nemen met je huisarts om te achterhalen wat de oorzaak kan zijn.
Symptomen van oedeem?
Het meest herkenbare symptoom is natuurlijk de zwelling van je lichaam of een deel ervan. Maar wanneer noemen we iets oedeem en wanneer is het “gewoon” een zwelling? Als een lichaamsdeel groter wordt door vocht of ophoping in het weefsel, dan noemen we dat oedeem. Er zijn echter meer signalen waaraan je zwelling kunt herkennen…
Last van kortademigheid, ademhalingsmoeilijkheden of pijn op de borst?
Als je last hebt van kortademigheid, moeite met ademhalen of pijn op de borst, neem dan direct op met een arts. Dit kan wijzen op longoedeem, waarbij er teveel vocht in je longen ophoopt. Dit is erg gevaarlijk en kan leiden tot hartfalen, acute longschade en zelfs overlijden.
Sommige mensen ervaren ook diepe pijn in hun been; als dit gepaard gaat met een gezwollen been, neem dan ook meteen contact op met je arts. Deze klachten kunnen namelijk horen bij een diepte veneuze trombose (DVT), wat ook ernstige gezondheidsproblemen kan veroorzaken.
Wat zijn de behandelopties?
Ontdekken of je oedeem hebt, is niet moeilijk. Je kunt dit zelf vaststellen en hoeft niet per se een afspraak met je huisarts te maken. Hoezo? Je kan de zwelling namelijk vaak zelf zien, wat de diagnose makkelijk maakt. Twijfel je toch? Doe dan een kleine test: druk een paar seconden met je vinger op de gezwollen huid. Als er een kuiltje of afdruk achterblijft na het loslaten, heb je waarschijnlijk last van oedeem.
Zoals eerder gezegd, zijn de meeste gevallen mild en niets om je zorgen over te maken. Maar als je last hebt van een gezwollen lichaamsdeel en niet weet waar het vandaan komt – behalve als je bijvoorbeeld ongesteld bent, in het vliegtuig zit of zwanger bent – is het slim om een afspraak te maken met je huisarts.
De huisarts zal je onderzoeken en bevestigen of je inderdaad oedeem hebt. Als dat zo is, wordt er gekeken naar de onderliggende oorzaak. Vertel daarom het hele verhaal, bijvoorbeeld: Gebruik je anticonceptie of andere medicijnen? Heb je een kantoorbaan waarbij je de hele dag moet zitten? Heb je diabetes of ervaar je pijnlijke en zware benen?
Leefstijlveranderingen
Dit zijn slechts een paar dingen die je huisarts graag van je wil weten. Waarom? Soms heb je helemaal geen behandelplan of medicijnen nodig. Oedeem kan soms verdwijnen met een paar simpele aanpassingen in je leefstijl, zoals:
- Minder zout eten
- Afvallen of juist aankomen
- Regelmatig bewegen
- Extreme temperaturen vermijden
- Warm aankleden bij koud weer
- Medicatie aanpassen
- Je benen omhoog leggen als je ligt
Helaas is het soms niet genoeg om alleen je leefstijl aan te passen. In dat geval kan de huisarts medicijnen voorschrijven. Andere opties om zwelling te verminderen zijn het dragen van compressiekleding, zoals steunkousen of mouwen, fysiotherapie, en extra zuurstof. Zoals je ziet, hangt de behandeling echt af van het type oedeem en de onderliggende oorzaak. Als je een chronische aandoening hebt, zwanger bent of wat ouder bent en last hebt van zwelling of ademhalingsproblemen, ga dan meteen naar de spoedeisende hulp. Deze symptomen kunnen, vooral in combinatie, tot ernstige problemen leiden.
