PTSS, je hebt er vast wel eens van gehoord, of misschien vermoed je dat je er zelf last van hebt? Posttraumatische stress stoornis is een aandoening waar ongeveer 7% van de Nederlandse bevolking op een bepaald moment in hun leven mee te maken krijgt. Veel mensen denken bij deze psychische aandoening aan militairen die iets heftigs hebben meegemaakt, maar het kan echt iedereen overkomen. De gevolgen van PTSS kunnen flinke impact op je leven hebben. Daarom is het belangrijk om te weten wat posttraumatische stressstoornis inhoudt en, nog belangrijker, hoe je het kunt herkennen bij jezelf of bij mensen in je omgeving.
Oorzaken & triggers van PTSS
PTSS ontstaat na het meemaken van een heftige situatie die jij traumatisch ervaart. Trauma is een schokkend en bedreigend moment dat je meemaakt. Dit hoeft overigens niet te betekenen dat je zelf het slachtoffer bent; trauma kan ook ontstaan wanneer je getuige bent van iets gewelddadigs. Dit komt vaker voor dan je denkt: ongeveer 6 van de 10 mannen en 5 van de 10 vrouwen maken in hun leven minstens één traumatische gebeurtenis mee. Mogelijke triggers hiervoor zijn:
- Militair gevecht (uitzending)
- Ongevallen, zoals brand
- Natuurrampen, zoals orkanen
- Fysiek geweld
- Seksueel geweld
- Plotseling overlijden
- Terroristische aanval
Gelukkig krijgt niet iedereen PTSS na het meemaken van trauma. Bij ongeveer 10% van de mannen en 20% van de vrouwen die trauma meemaken, ontstaat uiteindelijk deze aandoening. Hoe weet je of jij hieronder valt? Dat weet je niet. Toch zijn er wel verschillende factoren die bepalen of iemand PTSS ontwikkelt, zoals het oplopen van letsel, gebrek aan steun na het trauma, langdurig trauma, een persoonlijke geschiedenis van angst of depressie, of een zeer intense gebeurtenis zoals seksueel geweld of een gevechtssituatie.
Dit maakt het dan ook zo belangrijk om te blijven praten na een traumatische ervaring. Dat betekent overigens niet dat praten PTSS kan voorkomen. Hoewel de medische wereld graag zou willen weten hoe PTSS precies ontstaat na trauma, blijft er nog veel onbekend.
Vormen met posttraumatische stress stoornis
Experts denken dat het een complexe psychische aandoening is met verschillende vormen, die elk op hun eigen manier behandeld moeten worden. Deze vormen zijn ingedeeld op basis van de ernst van de symptomen. De eerste vorm heet normale stressreactie, die optreedt voordat PTSS begint. Met de juiste behandeling leidt dit meestal niet tot PTSS. De tweede vorm is acute stressstoornis.
Dit is niet hetzelfde als PTSS en komt meestal voor bij mensen die iets hebben meegemaakt wat levensbedreigend voelt, zoals een natuurramp of het verlies van iemand of iets belangrijks. Ook deze vorm hoeft niet tot PTSS te leiden als er op tijd wordt ingegrepen. Andere vormen zijn:
- Ongecompliceerde PTSS: een vorm die het makkelijkst te behandelen is en gekoppeld is aan één grote gebeurtenis.
- Complexe PTSS: een moeilijke vorm om te behandelen, omdat het door meerdere traumatische gebeurtenissen is veroorzaakt.
- Comorbide PTSS: een overkoepelende term voor wanneer iemand last heeft van meer dan één psychische aandoening, zoals depressie en PTSS. Dit gaat vaak samen met verslavingsproblematiek.
Ervaar jij neerslachtige gedachtes/gevoelens door oorsuizen? Controleer voor jezelf of je last hebt van een depressie hier: Depressie: dit zijn de vormen, symptomen & behandelopties
Symptomen van PTSS
Alle vormen van posttraumatische stress stoornis hebben veel dezelfde klachten, maar ook hun eigen specifieke kenmerken. Bij de eerste twee typen zijn de klachten meestal mild, terwijl de andere vormen ernstigere symptomen kunnen geven – soms zelfs gevaarlijk voor je gezondheid. Mogelijke symptomen zijn:
- Herinneringen die steeds terugkomen
- Dingen vermijden die aan het trauma doen denken
- Stemmingswisselingen en negatieve gevoelens
- Piekeren en somber denken
- Constant op je hoede zijn
Herinneringen die steeds terugkomen, zoals flashbacks, dromen, of lichamelijke reacties op dingen die je doen denken aan het trauma (bijvoorbeeld een geur of geluid), zijn typische symptomen.
Om het overzichtelijk te maken hebben we een tabel gecreëerd, waarin je per vorm specifieke symptomen kan aflezen. Daarnaast kan je zien hoe ernstig de klachten zijn per vorm.
Type PTSS | Specifieke symptomen | Ernst van de symptomen |
---|---|---|
Normale Stressreactie | Milde stress, spanning, lichte flashbacks. Meestal geen langdurige impact als er goede ondersteuning is. | Mild |
Acute Stressstoornis | Intense angst, gevoelens van onveiligheid, vermijding van plekken of situaties die aan het trauma herinneren. | Mild tot matig |
Ongecompliceerde PTSS | Herbeleven van één grote gebeurtenis door flashbacks, nachtmerries, vermijden van triggers, prikkelbaarheid, negatieve stemming. | Matig tot ernstig |
Complexe PTSS | Herhaald trauma, intensieve flashbacks, moeite met relaties, gevoelens van schuld en schaamte, angstaanvallen. | Ernstig |
Comorbide PTSS | Symptomen van PTSS gecombineerd met andere psychische klachten zoals depressie, angst of verslavingsproblematiek. | Zeer ernstig |
Behandelopties voor posttraumatische stress stoornis
Helaas is er geen test of scan om vast te stellen of je PTSS hebt. Heb je een traumatische gebeurtenis meegemaakt en herken je de symptomen? Praat dan over wat je voelt en ervaart. Dit kun je doen met iemand bij wie je je op je gemak voelt, maar het is heel belangrijk om met een professional te praten. Een arts of psycholoog luistert naar je verhaal en stelt samen met jou een passend behandelplan op. Dit is vaak een combinatie van medicatie en therapie.
Herken je jezelf of iemand anders in de bovenstaande informatie? Zorg dan dat je met een zorgverlener praat. Een juiste diagnose is echt belangrijk om de juiste hulp en verlichting van klachten te krijgen!